Φαράγγι Δημοσάρη

Φαράγγι Δημοσάρη.

Το Δημοσάρη βρίσκεται στη νότια πλευρά της Εύβοιας και, συγκεκριμένα, στις πλαγιές του δεύτερου ψηλότερου βουνού του νησιού, της περήφανης Όχης. Δίκαια έχει ονομαστεί ως τα“Ευβοϊκά Τέμπη”, καθώς σε τίποτα δεν έχει να ζηλέψει άλλες ποταμίσιες διαδρομές. Το αντίθετο, μάλιστα. Στις όχθες του ρέματος και στην ευρύτερη περιοχή της Όχης, ο ορειβάτης θα αντικρίσει σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας: πλατάνια, σφενδάμια, ίταμους (μαύρα έλατα), καστανιές, δρυς αλλά και ρείκια. Μέσα στην πυκνή βλάστηση από φτέρες, αρκουδοπούρναρα, υγρόφιλες ορχιδέες και πολλά άλλα είδη φυτών και λουλουδιών, κυκλοφορούν κότσυφες, μπούφοι, αλεπούδες, κιρκινέζια, βατράχια αλλά και πολλά ενδιαφέροντα ερπετά. Ανακαλύψτε τη μαγεία του ομορφότερου φαραγγιού της Εύβοιας διασχίζοντας το, και γνωρίστε τοπία αξιόλογων οικολογικά συστάδων με αιωνόβια πλατάνια, κατάφυτες ρεματιές και μικρούς καταρράκτεςμε εντυπωσιακότερους, αυτούς στη θέση Σκίτα και Σκάλα.

Η ονομασία Δημοσάρης είναι βυζαντινό τοπωνύμιο. Υπάρχουν αρκετές εκδοχές για το πως δόθηκε αυτό το όνομα στην περιοχή. Κατά μία εκδοχή, προέρχεται από το Δημοσάριος, που σημαίνει «αυτός που εκμεταλλεύεται δημόσιο κτήμα» πιθανώς κτήμα που βρισκόταν στις πηγές ή όχθες του ποταμού. Άλλη άποψη υποστηρίζει ότι προέρχεται από το ρέμα Δημοσάρης, που σημαίνει ότι τα νερά του ανήκαν στο δημόσιο.

Ουσιαστικά, δεν πρόκειται για φαράγγι, αλλά για μια ρεματιά μήκους περίπου 10,5 χιλιομέτρων η οποία είναι κατάφυτη. Οι όχθες της ρεματιάς είναι κατά το πλείστον ομαλές και στην πλευρά τους, διέρχεται το βασικό παλαιό μονοπάτι σύνδεσης των χωριών του Κάβο – Ντόρο με την πόλη της Καρύστου. Το μονοπάτι αυτό, τα παλιά χρόνια, απετέλεσε την βασική αρτηρία διακίνησης και επικοινωνίας και για το λόγο αυτό είναι καλά σχεδιασμένο, με τοίχους αντιστήριξης, γεφύρια και πλακόστρωση για την απρόσκοπτη προσπέλαση των προβληματικών σημείων.

Οι πιο τολμηροί φίλοι του βουνού ξεκινούν σχεδόν από την άλλη πλευρά της Όχης που βλέπει στον Ευβοϊκό και διανύουν αρκετά χιλιόμετρα ανηφόρας, μέχρι την κορυφή, στα 1398 μέτρα.

Από τον οικισμό “Μύλοι”, στο τέλος του τσιμεντόδρομου πάνω από το χωριό, εκεί όπου υπάρχει νερομάνα και εκκλησάκι, ξεκινούμε το περπάτημα ακολουθώντας τα σήματα (λευκό- κόκκινο) καθώς και το κόκκινο χρώμα πάνω στις πέτρες. Η πορεία ανηφορίζει μέσα από τη ρεματιά του οικισμού έως το σημείο που πηγάζει το νερό μέσα από το βράχο. Σε αυτό το σημείο υπάρχει πλατεία πλακόστρωτη, όπου μπορεί κάποιος να γεμίσει από την βρύση με νερό το παγούρι του. Η πορεία συνεχίζει στον τσιμεντένιο δρόμο, που περνά δεξιά της πλατείας και αριστερά από το εξωκλήσι. Μετά από 10 λεπτά περπάτημα ο δρόμος σταματά.

Το μονοπάτι περνά (προσοχή) από την βάση του πυλώνα της ΔΕΗ, ανάμεσα από περιφραγμένα κομμάτια γης που χρησιμοποιούνταν ως μαντριά πριν από την πρόσφατη πυρκαγιά στην πλαγιά αυτή και ανηφορίζει ακολουθώντας τα κόκκινα σημάδια. Το μονοπάτι από εδώ και πάνω είναι ξεκάθαρο.

Μετά από πορεία 45 λεπτών φτάνουμε στο αρχαίο λατομείο όπου διακρίνουμε τις εντυπωσιακού μεγέθους μονολιθικές κολώνες. Οι Κύλινδροι είναι το σπουδαιότερο λατομείο της περιοχής.

Κατά την αρχαιότητα, η νότια Καρυστία ήταν διάσημη για το μάρμαρο της. Τα αρχαία λατομεία της Όχης βρίσκονταν στις νότιες πλαγιές της, μεταξύ των χωριών Μεκουνίδα και Αετού. Οι καρυστινοί κίονες, οι οποίοι ήταν μονόλιθοι, ήταν περίφημοι. Ήταν τόσο εντατική η λατομική δραστηριότητα ώστε στο Μαρμάρι, τον κύριο κόμβο εξαγωγής καρυστινού μαρμάρου, υπήρχε ναός για τη λατρεία του Μαρμαρίνου Απόλλωνα. Η εντατική εξόρυξη του μαρμάρου πρέπει να έγινε κυρίως τη Ρωμαϊκή εποχή. Στην εποχή του Ιουλίου Καίσαρα (60-44 π.Χ.) και του Αυγούστου, το καρυστινό μάρμαρο ήταν περιζήτητο στη Ρώμη, κυρίως για την κατασκευή μονολιθικών κιόνων. Χρησιμοποιούνταν επίσης σε επενδύσεις τοίχων και δαπέδων.

Ακόμα και σήμερα στο Μοναστηράκι της Αθήνας, μπορεί κανείς να θαυμάσει μονολιθικούς κίονες καρυστινού μαρμάρου στη βιβλιοθήκη του Αδριανού.

Εδώ, λοιπόν, διατηρούνται, στη θέση όπου λαξεύτηκαν από το μητρικό πέτρωμα, γιγάντιοι μονολιθικοί κίονες μήκους 12 μέτρων, οι κύλινδροι, όπως τους αποκαλούν οι ντόπιοι. Το πιο ενδιαφέρον από όλα, είναι η πιθανότητα σύνδεσης των αρχαίων λατομείων με τα δρακόσπιτα της νότιας Εύβοιας και την λατρεία του προστάτη των λατόμων Ηρακλή. Ένας στρατιωτικός συναγερμός, ίσως η απειλή της πτώσης της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, τον 3ο αιώνα μ.Χ., είχε αποτέλεσμα την αποχώρηση της ρωμαϊκής φρουράς και την παύση της λειτουργίας των λατομείων.

Συνεχίζουμε και φτάνουμε σε λιθόστρωτο μονοπάτι, που περνά ανάμεσα από τα τεράστια βράχια στην τοποθεσία Κακιά Σκάλα.

Από το σημείο αυτό η πορεία γίνεται πιο ομαλή και η περιοχή έχει χαμηλή θαμνώδη βλάστηση. Εμείς συνεχίζουμε να ακολουθούμε τα κόκκινα σημάδια, που μετά από μιας ώρας πορεία περίπου μας βγάζουν σε αγροτικό δρόμο. Ακολουθούμε την ανηφορική πορεία του δρόμου, ο οποίος μετά από 700 μέτρα συναντά άλλο δρόμο. Συνεχίζουμε την πορεία μας στον κύριο δρόμο (στη διασταύρωση πηγαίνουμε αριστερά) και αφού περάσουμε δίπλα από την τσιμεντένια δεξαμενή νερού και το μαντρί, συνεχίζουμε και φτάνουμε σε συστάδα από άγριες καστανιές (τα δέντρα είναι τμήμα του περίφημου Καστανόλλογγου). ΟΚαστανόλογγος είναι ένα φυσικό μουσείο, όπου κάθε αιωνόβιο δέντρο αποτελεί ζωντανό γλυπτό της φύσης. To δάσος καλύπτει μια έκταση 600 στρεμμάτων, σε υψόμετρο από τα 900 έως τα 1100 μέτρα. Πρόκειται για το τελευταίο αμιγές δάσος καστανιάς της Εύβοιας και ένα από τα λιγοστά που έχουν απομείνει στην Ελλάδα. Αυτό που θα σας εντυπωσιάσει είναι το μέγεθος και η μορφή των αιωνόβιων δέντρων, που στέκουν σαν γλυπτά απαράμιλλης αισθητικής αξίας, προσφέρουν σκιά τους καλοκαιρινούς μήνες και βρίσκονται σε τοποθεσία με υπέροχη θέα προς τον Ευβοϊκό κόλπο.

Υπάρχει και δασικός δρόμος που φτάνει στο δάσος των καστανιών μέσω του χωριού Μετόχι.

Από εκεί μπορούμε να διακρίνουμε στο βάθος το καταφύγιο της Όχης.Ακολουθώντας το δασικό δρόμο και τα κόκκινα σημάδια, περνούμε ανάμεσα από τις αιωνόβιες καστανιές και φτάνουμε στο καταφύγιο χτισμένο από το 1962 με χωρητικότητα 15 ατόμων. (Για περισσότερες πληροφορίες στο Γιοκάλειο Ιδρυμα τηλ. 22240-22472, 22240-26417, 6936-365435 (κ. Ν. Γκίκα) γιατί υπάρχει η πιθανότητα να μη λειτουργεί το καταφύγιο σύμφωνα με τελευταίες μαρτυρίες ορειβατών).

Από εδώ, ακόμα και τα βουνά της Χίου, της Σάμου και της Πελοποννήσου μπορούν να φανούν μια “καθαρή” ημέρα.

Σε αυτό το σημείο, υπάρχει βρύση όπου μπορούμε να ανεφοδιαστούμε με νερό. Στην αριστερή πλευρά του καταφυγίου υπάρχει περίφραξη με πόρτα, την οποία περνούμε για να συνεχίσουμε την πορεία μας για κορυφή. Η κορυφή από το καταφύγιο της Όχης απέχει περίπου μια ώρα και το μονοπάτι είναι ανηφορικό.

Από ένα σημείο και μετά υπάρχουν, στο μονοπάτι εκτός από τα κόκκινα σημάδια και σωροί από πέτρες, που καθοδηγούν τους πεζοπόρους στην ανάβασή τους. Το μονοπάτι φτάνει στη βάση μεγάλων βράχων και περνά ανάμεσά τους. Πρίν την κορυφή και πριν τον Προφήτη Ηλία το μονοπάτι διασταυρώνεται με άλλο μονοπάτι (κατηφορική διαδρομή στα αριστερά) που οδηγεί στο Πετροκάναλο, όπου είναι η είσοδος του φαραγγιού Δημόσαρης. Στο Πετροκάναλο επίσης καταλήγει αγροτικός δρόμος που οδηγεί στην Κάρυστο.

Εμείς συνεχίζουμε την ανηφορική πορεία η οποία περνά από τον Προφήτη Ηλία που διαθέτει πετρόχτιστους ξενώνες για τους προσκυνητές και συνεχίζει, πίσω από το ιερό του ναού, για το μεγάλο Δρακόσπιτο. Εκεί, στις 2 Αυγούστου γίνεται ένα από τα πιο παραδοσιακά πανηγύρια της περιοχής (του Προφήτη Ηλία, με το παλιό ημερολόγιο).

Το Δρακόσπιτο, ή «σπίτι του δράκου», το εντυπωσιακότερο από τα 19 δρακόσπιτα της Εύβοιας, βρίσκεται κρυμμένο μόλις κάτω από την ψηλότερη κορυφή της Όχης με υψόμετρο 1.400 μέτρων. Το αρχαίο αυτό ορθογώνιο κτίσμα με διαστάσεις 4,85 μ. x 9,80 μ. είναι κατασκευασμένο από τεράστιους ογκόλιθους χωρίς συνδετικό κονίαμα.

Η είσοδος είναι στη μεγάλη πλευρά, σε αντίθεση με τους αρχαίους ναούς, όπου η είσοδος είναι στη μικρή πλευρά. Οι τοίχοι είναι τόσο χοντροί που οδηγούν το νου σε φαντασιώσεις υπερανθρώπων να τοποθετούν με αξιοζήλευτη μαστοριά, σε διαδοχικές στρώσεις, τις ασήκωτες πέτρες. Χαρακτηριστικός είναι ο τρόπος κατασκευής της στέγης, ο λεγόμενος εκφορικός.

Οι πέτρες της οροφής εισχωρούν εσωτερικά η μια στην άλλη και σχηματίζουν ένα κατασκεύασμα που θυμίζει αναποδογυρισμένη σκάφη.

Διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα μεταξύ των οποίων και μια αρχαϊκή επιγραφή που βρισκόταν μέσα στη γη, εξωτερικά του κτίσματος, ήρθαν στην επιφάνεια κατά τις ανασκαφές τα οποία χρονολογούνται από τον πρώιμο 5ο έως τις αρχές του 3ου π.Χ. αιώνα.

Ένα πέπλο μυστηρίου τυλίγει το δρακόσπιτο της Όχης. Κρίνοντας από τα ευρήματα, φαίνεται μάλλον ισχυρή η άποψη ότι ήταν ναός, τόπος λατρείας αφού υπήρχε βωμός όπου γίνονταν θυσίες, τουλάχιστον από την αρχαϊκή εποχή. Δεν έχει όμως εξακριβωθεί το είδος λατρείας, η ακριβής χρονολογία και οι δημιουργοί του.

Υπάρχει η θεωρία ότι τα δρακόσπιτα ήταν ναοί αφιερωμένοι στον προστάτη των λατόμων Ηρακλή, που θωρώντας τους από μακριά τους έδινε κουράγιο και δύναμη για να συνεχίσουν το πολύμοχθο έργο τους στα διάσημα λατομεία της Οχης.

Σύμφωνα με τη μυθολογία, στο δρακόσπιτο της Όχης πλανάται ο αρειμάνιος έρωτας της Ήρας και του Δία. H θεά Ήρα είναι στενά συνδεδεμένη με την Κάρυστο, κυρίως με την κορυφή του βουνού της Οχης. Η λέξη Όχη προέρχεται από το ρήμα οχεύω, που σημαίνει συνευρίσκομαι και παραπέμπει στη συνεύρεση του Δία και της Ήρας. Η Ήρα ανατράφηκε από τη νύμφη Μάκρη στην Εύβοια. Στις βουνοκορφές του νησιού τη συνάντησε ο Δίας και βάλθηκε να την κατακτήσει. Για να της κινήσει το ενδιαφέρον, επειδή την είδε αυστηρή και σοβαρή, μεταμορφώθηκε σε κούκο και την πλησίασε τρέμοντας από το κρύο. Συγκινημένη η Ήρα πήρε το πουλί στο στήθος της για να το ζεστάνει. Τότε ο θεός έλαβε την πραγματική μορφή του και επιχείρησε να την κάνει δική του. Εκείνη ενέδωσε μόνο όταν της υποσχέθηκε γάμο. Στα προϊστορικά χρόνια η λατρεία της Ήρας πρέπει να κυριαρχούσε σε όλη την Εύβοια.

Ένας νεώτερος θρύλος αναφέρει ότι στην κορυφή ζούσε ένας τεράστιος δράκος, το πάτημα του οποίου έχει αφήσει ίχνη στις πέτρες.

Σήμερα ο ιερός χαρακτήρας της Όχης διατηρήθηκε στη λατρεία του Προφήτη Ηλία, που γίνεται στις κορυφές των βουνών.

Για τους λιγότερο extreme πεζοπόρους, η πιο ελκυστική και λιγότερο κουραστική διαδρομή και η γνωριμία με τις ομορφιές του Δημοσάρη θα ξεκινήσει από το διάσελο “Πετροκάναλο” (Κρύα Βρύση), σε υψόμετρο 954 μέτρων. Η διαδρομή των 10 περίπου χιλιόμετρων ως την παραλία των Καλλιανών, που είναι και η έξοδος του φαραγγιού, θα διαρκέσει, περίπου 4-5 ώρες, ανάλογα με τις αντοχές και την εποχή που θα επιλέξετε. Η καλύτερη επιλογή, πάντως, είναι κατά τον Μάιο ή στις αρχές Ιουνίου, όταν η φύση θα έχει αποκαλύψει την ανθισμένη της πλευρά και ο καιρός δεν θα είναι, ακόμη, τόσο ζεστός. Το μονοπάτι είναι βατό και σημασμένο και ένα μεγάλο τμήμα του είναι κάτω από τη σκιά των πλατανιών.

Στο διάσελο του Πετροκάναλου, στην πύλη εισόδου του φαραγγιού, μπορούμε να φθάσουμε με αυτοκίνητο, είτε μέσω Καρύστου, κάνοντας την καταπληκτική διαδρομή των οικισμών στα ριζά της Όχης μέχρι τη Μεκουνίδα όπου και συνεχίζει προς Πέτροκάναλο (δρόμος αρκετά ομαλός αλλά δαιδαλώδης με πολλές διασταυρώσεις), είτε από την πλευρά του Μαρμαρίου, μέσω της υπέροχης κοιλάδας των Ρουκλίων. Αυτός ο τελευταίος δρόμος ξεκινάει στην διαδρομή από το Μαρμάρι προς τον Άγιο Δημήτριο δεξιά προς τα Ρούκλια. Η διαδρομή αυτή που περνάει από τα Ρούκλια είναι πιο δύσκολη για τα Ι.Χ. αλλά πολύ πιο ενδιαφέρουσα. Τα Ρούκλια, παλιός οικισμός τσοπάνηδων, σήμερα κατοικούνται μόνο από παραθεριστές τους καλοκαιρινούς μήνες. Σύμφωνα με την λαϊκή παράδοση των ντόπιων, ήταν το χωριό της ερωμένης του Δράκου που εκείνα τα χρόνια κατέβαινε από το μεγάλο δρακόσπιτο για να συναντήσει την καλή του στο μικρό πετροκάναλο που διασχίζει το χωριό.

Κατά μήκος αυτής της διαδρομής υπάρχει μια ρεματιά κατάφυτη με πλατάνια και πέτρινη κοίτη. Ο δρόμος σε οδηγεί μετά από λίγα χιλιόμετρα στις γυμνές κορυφές του βουνού επάνω στον άλλο δρόμο που έρχεται από την Κάρυστο και πολύ κοντά στην πύλη εισόδου του φαραγγιού.

Η διαδρομή στην αρχή είναι έντονα κατηφορική, με μεγάλη υψομετρική διαφορά και πολλά σκαλοπάτια. Στα πρώτα χιλιόμετρα, ο ήλιος θα συντροφεύει την πορεία μας ανάμεσα σε θάμνους και γενικά χαμηλή βλάστηση.

Στη συνέχεια το μονοπάτι ακολουθεί πορεία παράλληλη με το ρέμα, που έχει πλούσια νερά ακόμη και το καλοκαίρι. Για μεγάλο διάστημα υπεραιωνόβια θεόρατα δέντρα – πλατάνια, καστανιές, σφενδάμια, δρύες – σκιάζουν την διαδρομή.

Φτάνοντας, μετά από περίπου μιάμιση ώρα πορείας, πλάι στο ποτάμι, θα βουτήξουμε, κυριολεκτικά, μέσα σε ένα πυκνό δάσος από φτέρες. Κάθε τόσο, πλάι στο μονοπάτι θα εμφανίζονται μικρές λίμνες νερού που ανακόπτουν την ορμή του ρέματος και θα προσφέρουν μοναδικές ευκαιρίες για μια βουτιά στα παγωμένα νερά του Δημοσάρη.

Στα δύο τρίτα της διαδρομής, μετά από 7 χλμ, στο χωριό “Λενοσαίοι”, αφήνουμε το μονοπάτι για να συνεχίσουμε μέσω του αγροτικού δρόμου. Ωστόσο, δεν ξεχνιόμαστε και στην πρώτη έξοδο για το φαράγγι, επιστρέφουμε στο παλιό καλντερίμι, για να απολαύσουμε το τελευταίο κομμάτι της διαδρομής, μέσα σε πλατανόδασος και πολλές ποταμίσιες λίμνες για να κολυμπήσουμε. Το λιθόστρωτο μονοπάτι και τα λείψανα του καλντεριμιού είναι μεσαιωνικά ή και παλιότερα. Προς το τέλος του το μονοπάτι είναι λιγότερο σημαδεμένο, λιγότερο περιποιημένο, και θέλει προσοχή. Το φαράγγι πιθανόν να συνδέεται με την εξόρυξη μεταλλευμάτων στην περιοχή του Καλλιανού. Υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις (σκουριές στην παραλία Καλλιανού και αλλού), ότι η περιοχή ήταν μεταλλορυχικό κέντρο την αρχαϊκή και κλασική περίοδο.

Στην παραλία των Καλλιανών θα ολοκληρώσετε την εξόρμησή σας με μια βουτιά στη θάλασσα, πλάι στο ειδυλλιακό τοπίο που διαμορφώνουν το άνοιγμα του φαραγγιού, με τα απότομα βράχια και τις εκβολές του Δημοσάρη. Μπορεί η παραλία να μην είναι η καλύτερη της Εύβοιας, λόγω του αέ­ρα και μόνο, αλλά η καταπράσινη πλαγιά, το πο­τάμι που χύνεται στη θά­λασσα και η ησυχία είναι σημαντικοί λόγοι για να την επισκεφθείτε.

Πληροφορίες για οργανωμένες εκδρομές στο φαράγγι του Δημοσάρη, μπορείτε να πάρετε και από το περίπτερο του Τουριστικού Συνδέσμου στο κέντρο του λιμανιού. Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, ο Δήμος Καρύστου οργανώνει πεζοπορικές διαδρομές στο φαράγγι.